17-06-2019
Hoxe, 17 de xuño, no Día Mundial da Loita contra a Desertificación do Solo, ADEGA chama a atención sobre a necesidade de adoptar medidas urxentes e efectivas contra esta problemática, da que Galiza non está exenta. No territorio galego pérdense anualmente preto de 42 millóns de toneladas de solo debido á erosión. Segundo o Inventario Nacional de Erosión de Solos (INES), na Galiza pérdense cada ano un total de 14,5 toneladas por hectáreas de solo debido a procesos erosivos, afectando a unhas 2.880.817 hectáreas. Esta superficie fai un computo total de 41.695.509 toneladas de solo erosionado anualmente no país.
A súa vez, ante o actual contexto de cambio climático, o 12% do territorio galego sofre risco de desertificación causado por estes procesos erosivos. Os incendios forestais, os monocultivos, a agricultura e a gandería intensiva, as explotacións domésticas, o urbanismo e a ocupación do litoral, a minaría, e en xeral os cambios nos usos de solo, provocan a perda da cobertura vexetal. Estas actuacións, unidas aos períodos de maior seca e ás mudanzas no réxime de precipitacións debido ao cambio climático, fan que a erosión e a desertificación sexan un problema medioambiental de primeira magnitude na Galiza.
A conservación do bosque autóctono e a loita contra os incendios forestais terían que ser as accións principais para a conservación e protección do solo.
Galiza presenta de media uns 6.000 incendios forestais anuais nas últimas dúas décadas. Concéntranse así no territorio galego máis do 50% do total dos lumes que teñen lugar no Estado, sendo Ourense o territorio mais afectado, seguido de Pontevedra, A Coruña e Lugo.
Despois dun incendio forestal, os montes queimados quedan desprovistos de cobertura vexetal, o que provoca que o solo debilitado sufra un proceso de forte escorrenta superficial debido ao paso de chuvias torrenciais que se unen á acción dos ventos intensos durante os temporais. Isto dá lugar ao arrastre e á perda do substrato máis superficial rico en nutrientes e en sementes, que co paso reiterado dos lumes forestais e as malas praxes nos usos do solo, rematan por provocar a desaparición total do solo ficando ao descuberto a rocha nai. Pérdense así numerosas toneladas anuais dun recurso natural non renovable tan importante e valioso como é o solo.
Os solos albergan unha cuarta parte da biodiversidade do planeta. Constitúen un reservorio de biodiversidade que conforma un ecosistema complexo que achega numerosos servizos ecosistémicos necesarios para a vida. O solo é a base para a produción de alimentos saudábeis, e é capaz tamén de almacenar e filtrar a auga. Ademais, o solo é, despois dos océanos, o segundo sumidoiro de carbono polo seu importante papel nos ciclos bioxeoquímicos.
En Galiza, a conservación e a protección dos bosques autóctonos, a loita contra os incendios forestais e o fin da cultura do lume, xunto cunha ordenación territorial efectiva e sostible, deberían ser uns dos principais piares de acción contra os procesos de erosión e desertificación, co propósito de garantir a conservación do solo e da súa biodiversidade.
Prácticas como a compostaxe caseira e a compostaxe comunitaria, experiencias que ADEGA desenvolve desde hai varios anos en diferentes concellos do país, constitúen excelentes actuacións para loitar contra a perda do solo en áreas urbanas e rurais, xa que estas prácticas permiten pechar o ciclo da materia mediante a devolución dos nutrientes ao solo a través do compost obtido dos residuos orgánicos.
Ademais, partindo dunha boa recollida separada en orixe, a fracción orgánica do lixo doméstico, os residuos agrícolas e de granxa e a biomasa forestal permiten obter un compost de calidade de grande axuda para a loita contra a erosión en todo o territorio. ADEGA solicita dos concellos e da Xunta a organización de sistemas eficientes de recollida destes residuos, como é o modelo porta a porta para o lixo urbano, e plantas de compostaxe comarcal, que completen as prácticas de compostaxe doméstica e comunitaria. Lamentamos que a planta de compostaxe de SOGAMA, ademais de ser a única promovida pola Xunta en todo o país, non reúna estes elementos imprescindibles para poder fabricar compost de calidade.
E, no lugar de queimar restos de materia orgánica en parcelas urbanas e rurais, deberíase promover a súa compostaxe para acumular carbono nos solos e mellorar a calidade agrícola e a loita contra a erosión.
Desde ADEGA consideramos de máxima prioridade a conservación do bosque autóctono como ferramenta para dotar ao territorio dunha maior resiliencia ante os efectos da erosión e a desertificación provocados polo cambio climático, conservando así o patrimonio natural, a biodiversidade e os seus recursos ecosistémicos. Por este motivo, ademais de formar parte da plataforma Cousa de Raíces, desde a asociación lévanse a cabo diferentes actuacións de sensibilización e de educación ambiental neste eido.
Unha destas actuacións máis recentes é o proxecto de custodia do territorio o Couto da Eirexiña, posto en marcha o pasado mes de marzo entre ADEGA-Vigo e a comunidade de montes de Rebordelo (Cerdedo-Cotobade). Este proxecto ten a finalidade de mostrar prácticas positivas, propositivas e comunitarias de intervención no medio natural a prol da conservación, da restauración e a posta en valor do bosque autóctono e da súa biodiversidade, incluído a rexeneración de solos.
Así mesmo, ADEGA participou na I e na II edición da Deseucaliptización simultánea de Cousa de Raíces, acadando a eliminación conxunta duns 300.000 pés de eucaliptos e acacias do monte galego.
Desde ADEGA esiximos á Xunta unha loita efectiva contra o cambio climático que se materialice co veto e coa diminución da superficie destinada á plantación de monocultivo de eucalipto. Ao mesmo tempo a Xunta debería aumentar a protección real e efectiva de máis espazos naturais a través das diferentes figuras legais existentes, ademais de planificar accións e prácticas de ordenación territoriais sostibles co medio. Medidas que no seu conxunto evitarían a perda do solo e do aumento do risco de desertificación ante o actual paradigma de Cambio Global, garantindo a conservación do patrimonio natural galego.
ADEGA / Asociación para a defensa ecolóxica de Galiza
Avenida de Castelao, 20-Baixo 15704 Santiago de Compostela
Tlf/Fax: 981 570 099 Email: adega@adega.gal